Niezgodność czynnika Rh u obojga rodziców może być przyczyną konfliktu serologicznego przyszłej matki i płodu. Jednak może się tak stać jedynie w przypadku, gdy kobieta ma grupę krwi z czynnikiem Rh-, a jej partner posiada antygen D, czyli Rh+. Jakie są objawy konfliktu serologicznego?
Sama niezgodność serologiczna nie jest jednak jednoznaczna z tym, że ów konflikt wystąpi. Może się tak zdarzyć w przypadku, gdy dziecko odziedziczy antygen D po ojcu. Wtedy organizm matki może zacząć wytwarzać przeciwciała wobec czerwonych krwinek dziecka, jeśli dojdzie do przeniknięcia krwi płodu przez łożysko. Zatem nawet wystąpienie niezgodności u matki i u dziecka, nie jest jednoznaczne z koniecznością konfliktu serologicznego.
W przypadku kiedy oboje rodzice mają RH- lub dziecko odziedziczy RH- po matce (jest na to 40% szansy w przypadku niezgodności serologicznej rodziców) z całą pewnością nie dojdzie do konfliktu serologicznego.
Choć głównie niezgodność na linii matka dziecko powoduje wystąpienie konfliktu serologicznego, to może on wystąpić również w przypadku, gdy kobieta miała w przeszłości transfuzję krwi bądź miała kontakt z antygenem np. poprzez używanie niesterylnych igieł w przypadku byłych narkomanek.
Objawy konfliktu serologicznego można stwierdzić na początku ciąży przy badaniach krwi. Przede wszystkim objawem konfliktu serologicznego jest obecność przeciwciał przeciwko antygenowi D w krwi matki.
Badanie krwi z oznaczeniem czynnika Rh wskazuje czy kobieta ma Rh dodatni czy ujemny. Jeśli jest ujemny, przeprowadza się badanie jej krwi w kierunku przeciwciał anty D. Jeśli stwierdzone zostaną przeciwciała, poszukuje się jeszcze w wyodrębnionym z krwi matki materiale DNA płodu, genu odpowiedzialnego za kodowanie antygenu D. Jeśli jest obecny, oznacza to, że dziecko ma czynnik Rh+ po ojcu. Wtedy ocenia się stopień zagrożenia niedotlenieniem.
Badanie krwi z oznaczeniem Rh kobieta powinna wykonać do 10. tygodnia ciąży. Kiedy to możliwe, czyli po 18. tygodniu ciąży wykonuje się badania dopplerowskie, które pokazują stopień niedotlenienia. Im szybciej płynie krew w naczyniach mózgowych, tym większe jest niedotlenienie.
W sytuacji, gdy nie stwierdzono konfliktu serologicznego, ciąża jest stale monitorowana. Ponieważ do takiego konfliktu najczęściej dochodzi w ostatnim trymestrze ciąży, kiedy przeciwciała mogą przedostać się przez łożysko, wdraża się prewencyjne działanie i podaje się kobiecie w ok. 28 tygodniu ciąży immunoglobulinę anty D, która zapobiega wytwarzaniu przeciwciał przeciwko antygenowi D, znajdującemu się na ścianach czerwonych krwinek płodu.
Takie działanie ponawia się po porodzie, dzięki czemu jest szansa, że w kolejnej ciąży nie dojdzie do konfliktu serologicznego. Jeśli jednak doszło do niego wcześniej, w przypadku kolejnej ciąży, gdy dziecko odziedziczy antygen D po ojcu, dojdzie do konfliktu serologicznego. Immunoglobulinę anty D podaje się kobietom z krwią RH do 72 godzin po porodzie, jeśli u dziecka stwierdzono RH+, a nie doszło do konfliktu.
Jeśli już w II trymestrze następuje silna produkcja przeciwciał i w związku z tym płód zagrożony jest dużym niedotlenieniem, konieczna jest transfuzja dopłodowa. Wykonywana jest ona cyklicznie aż do 35. tygodnia ciąży. W 37. tygodniu ciąża musi być zakończona. Leczenie płodu daje bardzo dobre rezultaty, gdyż przeżywa ponad 90 procent płodów. Zatem szeroko pojęta diagnostyka może spowodować, że dziecko, które skazane byłoby na śmierć, nie tylko przeżywa, ale może w pełni normalnie się rozwijać.